Η σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας, που θεωρείται ευρέως ως μία από τις πιο περίπλοκες και διαρκείς συγκρούσεις στη σύγχρονη ιστορία, συχνά παραποιείται ως προς την προέλευσή της. Σε αντίθεση με την πεποίθηση ότι η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς είναι η βασική της αιτία, η γένεση της σύγκρουσης αναζητείται σε ένα περίπλοκο παζλ ιστορικών, πολιτικών και κοινωνικο-πολιτιστικών παραγόντων που χρονολογούνται εδώ και έναν αιώνα.
Ωστόσο, η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου πυροδότησε πράγματι τη σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας, σαν την πρώτη ανάφλεξη του ηφαιστείου που οδήγησε στην τεράστια έκρηξη που κατέκλυσε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ακόμη και το Πακιστάν.
Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Γάζα το 2006, η Χαμάς κέρδισε περίπου το 45% των ψήφων, 3% μπροστά από το κόμμα του Παλαιστινίου Προέδρου Αμπάς που ελέγχει τη Δυτική Όχθη. Δυσαρεστημένοι με τα δημοκρατικά εκλογικά αποτελέσματα στη Γάζα, το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρεμπόδισαν την ανάπτυξη μιας πολιτικής δημοκρατικής εξέλιξης με την ανάληψη από την Χαμάς της κυβερνητικής ευθύνης στη Γάζα και άφησαν τη μαχητική πτέρυγα της Χαμάς να αναλάβει τον έλεγχο.
Προσεγγίζοντας γεωγραφικά τη γη της ευρύτερης Παλαιστίνης, αυτή περιλαμβάνει την πόλη της Ιερουσαλήμ, το σημερινό Ισραήλ καθώς και τις παλαιστινιακές περιοχές της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Το Ισραήλ πλαισιώνεται στα δυτικά του από τη λωρίδα της Γάζας και από την κατά πολύ μεγαλύτερη Δυτική Όχθη στα ανατολικά του. Η Δυτική Όχθη πήρε το όνομά της επειδή είναι ουσιαστικά η δυτική όχθη του ποταμού Ιορδάνη που χωρίζει το Ισραήλ από τους ανατολικούς γείτονές του την Ιορδανία και την Συρία. Ο πληθυσμός της Δυτικής Όχθης είναι περίπου 3,5 εκατομμύρια από τους οποίους το ένα τέταρτο είναι Ισραηλινοί έποικοι.
Η ανατολική λωρίδα της Γάζας βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα και έχει έκταση μόλις 140 τετραγωνικά μίλια, αλλά έχει πάνω από 2 εκατομμύρια κατοίκους, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι Παλαιστίνιοι. Υπάρχουν επίσης περίπου ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι που ζουν σε άλλες χώρες.
Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι εδώ και πάνω από 2.000 χρόνια, οι Παλαιστίνιοι μετακινήθηκαν, κατακτήθηκαν και κατά καιρούς εκδιώχθηκαν.
O Ραβινικός Ιουδαϊσμός, η σημερινή εβραϊκή θρησκεία εντοπίζεται στον πρώτο αιώνα που σηματοδοτεί και την αρχή του Χριστιανισμού. Το Ισλάμ χρονολογείται στον έβδομο αιώνα. Οι Εβραίοι έχουν διωχθεί ήδη από τον τρίτο αιώνα από την εποχή των Ρωμαίων για πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους.
Η ιστορία καταγράφει ότι οι αιώνες αντισημιτισμού στην Ευρώπη εξέθρεψαν την ιδέα της εβραϊκής πατρίδας και η Διακήρυξη του Μπάλφουρ του 1917, που υποστηρίζει την ίδρυση μιας εβραϊκής πατρίδας στην Παλαιστίνη, άλλαξε σημαντικά τη δυναμική της περιοχής. Η κινητήρια δύναμη πίσω από τη Διακήρυξη του Μπάλφουρ του 1917 και το σχέδιο διχοτόμησης του ΟΗΕ του 1948 που ίδρυσε ένα εβραϊκό κράτος, ήταν ο Σιωνισμός, ένα θρησκευτικό, πολιτικό και πολιτιστικό κίνημα που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα να διεκδικεί την Παλαιστίνη ως τη θεόδοτη πατρίδα του εβραϊκού λαού.
Σε αντίθεση όμως με την επίσημη εκδοχή, την σιωνιστική ζέση δεν συμμεριζόταν η πλειοψηφία των Εβραίων. Το σοσιαλιστικό εβραϊκό εργατικό δυναμικό στην Ανατολική Ευρώπη, πίστευε ότι η εβραϊκή κουλτούρα θα έπρεπε να διατηρηθεί στην γενέτειρα χώρα, σε αντίθεση με τη φυγή στην Παλαιστίνη και θεώρησε ότι η ιδέα των Εβραίων να αποικίζουν την Παλαιστίνη ήταν μία ανόητη φάρσα. Έγραψαν ακόμη και ένα σκωπτικό τραγούδι για τους Σιωνιστές – «Oy, Ir Narishe Tsionistn» («Εσύ ανόητη μικρή σιωνίστρια»).
Ωστόσο, η εποχή αυτή είδε μια αύξηση της εβραϊκής μετανάστευσης, οδηγούμενη από το σιωνιστικό κίνημα και τη δεινή κατάσταση για τους Εβραίους στην Ευρώπη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν σε αυξημένες εντάσεις με τον αραβικό πληθυσμό, ο οποίος είχε τις δικές του εθνικιστικές φιλοδοξίες για την Παλαιστίνη.
Οι αρχές του 20ου αιώνα σηματοδότησαν την αρχή της σύγκρουσης με την εγκαθίδρυση της Βρετανικής Εντολής στην Παλαιστίνη. Η Εντολή για την Παλαιστίνη ήταν μία εντολή της Κοινωνίας των Εθνών για τη βρετανική διοίκηση των εδαφών της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας, τα οποία είχαν παραχωρηθεί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918.
Εν τω μεταξύ Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι ζούσαν ο ένας δίπλα στον άλλον στην ιστορική Παλαιστίνη με σχετική ειρήνη για αιώνες. Μόνο μετά την ταχεία εισροή Ευρωπαίων Εβραίων προσφύγων που διέφυγαν από τα πογκρόμ στην Ανατολική Ευρώπη μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και στον απόηχο του Ολοκαυτώματος, κλιμακώθηκαν οι συγκρούσεις στην Παλαιστίνη και άρχισε η αιματοχυσία και από τις δύο πλευρές.
Ήδη, πριν την έκδοση του σχεδίου διχοτόμησης του ΟΗΕ, οι ταξιαρχίες της Ισραηλινής Άμυνας είχαν ξεκινήσει μια εκτεταμένη εκστρατεία πυρπόλησης χωριών και δολοφονιών ανδρών, γυναικών και παιδιών για να εκδιώξουν τους Παλαιστίνιους από τη γη τους. Συνολικά 750.000 Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν σε καταυλισμούς προσφύγων σε γειτονικές αραβικές χώρες. Αυτή ήταν η αρχή της Nakba (της καταστροφής) που συνεχίζεται μέχρι σήμερα –κυρίως στη Γάζα – καθώς οι σιωνιστές ζηλωτές επιμένουν ότι το Ισραήλ έχει δικαιωματικά αξίωση για όλη τη γη μεταξύ του Ιορδάνη ποταμού και της Μεσογείου Θάλασσας.
Κατά την άποψή τους, όλη η Παλαιστίνη ανήκει στους Εβραίους, επειδή σύμφωνα με τα λόγια του μέλους της Κνεσέτ του Κόμματος Likud, Ντάνι Ντάνον, η Βίβλος είναι «η πράξη μας για τη γη».
Για Σιωνιστές όπως ο Danon, η εκδίωξη των Παλαιστινίων είναι μια υπαρξιακή αναγκαιότητα, μια άποψη που διακινήθηκε το 1956 από τον Moshe Dayan, στρατιωτικό διοικητή του Μετώπου της Ιερουσαλήμ το 1948, ο οποίος διακήρυξε: «Είμαστε μια γενιά εποίκων και χωρίς το ατσάλινο κράνος και το κανόνι δεν μπορούμε να φυτέψουμε ένα δέντρο και να χτίσουμε ένα σπίτι… Αυτή είναι η μοίρα της γενιάς μας και η επιλογή της ζωής μας – να είμαστε προετοιμασμένοι και οπλισμένοι, δυνατοί και σκληροί – ή αλλιώς, το σπαθί θα γλιστρήσει από τη γροθιά μας, και η ζωή μας θα σβήσει.
Τι λόγο έχουμε να παραπονεθούμε για το άγριο μίσος τους προς εμάς; Εδώ και οκτώ χρόνια, κάθονται στους προσφυγικούς καταυλισμούς τους στη Γάζα και μπροστά στα μάτια τους μετατρέπουμε σε πατρίδα μας τη γη και τα χωριά στα οποία έχουν ζήσει αυτοί και οι προπάτορές τους. Ας μη φοβηθούμε να δούμε το μίσος που συνοδεύει και κατατρώει τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων Αράβων που κάθονται γύρω μας και περιμένουν τη στιγμή που τα χέρια τους θα μπορέσουν να φτάσουν στο αίμα μας».
Kαι εδώ τίθεται το ερώτημα: Τι όφελος θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει ένα έργο που παρέδωσε σε μια γενιά Εβραίων Ευρωπαίων μια γη που για αμέτρητους αιώνες κατοικούνταν από Άραβες Παλαιστίνιους;
Όχι μόνο οι Παλαιστίνιοι δεν είχαν λόγο στη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους στην πατρίδα τους, αλλά ακριβώς τη στιγμή που άλλες αναπτυσσόμενες χώρες σε όλο τον κόσμο απελευθερώνονταν επιτέλους από τον ζυγό της αποικιακής κυριαρχίας, οι Παλαιστίνιοι, όπως οι ιθαγενείς Αμερικανοί και οι λαοί των πρώτων εθνών της Αυστραλίας πριν από αυτούς, έγιναν θύματα της αποικιοκρατίας των Ευρωπαίων εποίκων — που αυτή τη φορά επικυρώθηκε από ένα ψήφισμα του ΟΗΕ, στο οποίο ούτε οι Παλαιστίνιοι ούτε κάποιο από τα αραβικά κράτη συμφώνησαν ή υπερψήφισαν.
Συνακόλουθα, η δημιουργία του Ισραήλ δεν είχε την υποστήριξη των Παλαιστινίων Αράβων. Το σχέδιο διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών το 1947, που πρότεινε χωριστά εβραϊκά και αραβικά κράτη στην Παλαιστίνη, ήρθε σε μια κρίσιμη συγκυρία. Η αποδοχή του από τους Εβραίους ηγέτες και η απόρριψή του από τους Άραβες οδήγησε στον Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 1948 μετά την ανακήρυξη του κράτους του Ισραήλ. Αυτή η σύγκρουση είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές εδαφικές αλλαγές και τη δημιουργία ενός μεγάλου παλαιστινιακού προσφυγικού πληθυσμού, θέτοντας τις βάσεις για μελλοντικές διαφορές.
Εστιάζοντας στη Λωρίδα της Γάζας, αυτή η περιοχή αρχικά υπό τον αιγυπτιακό έλεγχο μετά το 1948, έγινε κεντρική ζώνη συγκρούσεων. Η κατοχή της Γάζας από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών του 1967 με την επακόλουθη απόσυρσή του το 2005, σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό που επιβλήθηκε από το Ισραήλ, ήταν καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση της τρέχουσας κατάστασης. Ο αποκλεισμός έχει οδηγήσει σε σοβαρές οικονομικές και ανθρωπιστικές συνέπειες στη Γάζα.
Ακόμη και οι Παλαιστίνιοι που ζουν στο Ισραήλ σήμερα, παραμένουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας χωρίς ίσα δικαιώματα στην ιδιοκτησία ή ακόμη και στη χρήση της γλώσσας τους. Στη Δυτική Όχθη, οι Παλαιστίνιοι εκτοπίζονται και δολοφονούνται καθημερινά από Εβραίους εποίκους με την υποστήριξη του Ισραηλινού Στρατού.
Στη Γάζα, ακόμη και πριν από την εισβολή του Ισραήλ μετά τις 7 Οκτωβρίου, οι Παλαιστίνιοι ζούσαν σε μια βάναυση κατάσταση πολιορκίας σε μια υπαίθρια φυλακή. Τα εκατομμύρια των Παλαιστινίων που εξορίστηκαν σε προσφυγικούς καταυλισμούς σε γειτονικά αραβικά κράτη εξακολουθούν να στερούνται το δικαίωμα να επιστρέψουν.
Πράγματι, οι Σιωνιστές έχουν χτυπήσει την Παλαιστίνη με το ίδιο μαστίγιο από το οποίο διέφυγαν στην Ευρώπη – δολοφονώντας, εκδιώκοντας και πραγματοποιώντας εθνοκάθαρση-γενοκτονία ενός ολόκληρου πληθυσμού, αντιγράφοντας την συμπεριφορά των ναζί καταπιεστών τους.
Το Ισραήλ καταπατώντας οποιαδήποτε νομιμότητα ως βάση για να διεκδικήσει ένα κράτος για τους Εβραίους πρόσφυγες που εγκαταλείφθηκαν στη Δύση μετά το Ολοκαύτωμα, έχει προ πολλού χάσει το δικαίωμά σε ένα δικό του κράτος.
Τόσο η Διακήρυξη Μπάλφουρ του 1917 που υποσχόταν στους Εβραίους μια πατρίδα στην Παλαιστίνη στην βάση της βρετανικής εντολής, όσο και το σχέδιο διχοτόμησης του ΟΗΕ το 1948 για τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ όριζε ότι τα δικαιώματα των Παλαιστινίων έπρεπε να διαφυλαχθούν και, μετά την απέλαση εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων το 1948, το ψήφισμα 194 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών εκείνου του έτους έλεγε συγκεκριμένα ότι οι πρόσφυγες είχαν το δικαίωμα να επιστρέψουν «το συντομότερο δυνατό».
Από όλες τις απόψεις, το Ισραήλ έχει αποτύχει εντελώς να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του για την προστασία των πιο βασικών δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού.
Όπως γνώριζε το 1956 ο Moshe Dayan, το Ισραήλ δεν θα ήταν ποτέ ασφαλές. Στη Γάζα τώρα, το Ισραήλ εκτρέφει την επόμενη γενιά Παλαιστίνιων αγωνιστών της αντίστασης που έχουν δει τις οικογένειές τους να σφαγιάζονται, διασφαλίζοντας ότι η επόμενη εξέγερση θα επισκιάσει την εισβολή της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Ίσως η επίθεση στις 7 Οκτωβρίου να ήταν εξέγερση-νάνος μπροστά στην επόμενη εξέγερση.
Στην ταινία ντοκιμαντέρ «Tantura» για τη σφαγή σχεδόν 300 Παλαιστινίων το 1948 στο παλαιστινιακό χωριό Tantura, πρώην Ισραηλινοί στρατιώτες, τώρα στα 90 τους, αφηγούνται ξεδιάντροπα την ιστορία της σφαγής. Ωστόσο, παρά τα στοιχεία για τα ισραηλινά εγκλήματα πολέμου, οι Σιωνιστές συνέχισαν να αρνούνται τις θηριωδίες του Ισραήλ ενώ διεκδικούν τη δική τους ανωτερότητα.
Όσον αφορά την Χαμάς, αυτή ελέγχει τη Γάζα επειδή ο Πρόεδρος Αμπάς στη Δυτική Όχθη, ο Πρόεδρος Αραφάτ πριν από αυτόν ή άλλοι Παλαιστίνιοι ηγέτες δεν χάραξαν έναν δρόμο ώστε οι Παλαιστίνιοι να μπορούν να ζήσουν σε ένα κράτος με ελευθερία και να ευημερούν δίπλα στο Ισραήλ. Η ισραηλινή ηγεσία, υπό τον σημερινό πρωθυπουργό Νετανιάχου για 16 ολόκληρα χρόνια, παρά την ευνοϊκή για το Ισραήλ απόφαση του ΟΗΕ, έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει την δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους: Εγκατάσταση πάνω από 600.000 Ισραηλινών εποίκων στην Παλαιστινιακή Δυτική Όχθη, μεγάλος περιορισμός της ζωής στη Γάζα και δημιουργία συνθηκών που καλλιεργούν την αντιπαράθεση ανάμεσα στις ηγεσίες της Γάζας και της Δυτικής Όχθης.
Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Ghada Karmi στο Παλαιστινιακό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας το 2011 «Μετά από 75 χρόνια αποικιακής καταπίεσης του παλαιστινιακού λαού από το Ισραήλ, έχει γίνει ολοφάνερο ότι κάθε ιδέα λύσης δύο κρατών έχει γίνει κάτι περισσότερο από ένα φύλλο συκής για το καθεστώς του Απαρτχάιντ του Ισραήλ και ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός είναι ένα κοσμικό δημοκρατικό κράτος που προστατεύει τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ισότητα για όλους τους πολίτες του».
Προφανώς, δεν θα συμβεί εν μία νυκτί ή χωρίς σύγκρουση – το Ισραήλ θα υπερασπιστεί επιθετικά το θεωρούμενο δικαίωμά του να υπάρχει ως εβραϊκό κράτος με τη μαζική υποστήριξη των δυτικών δυνάμεων.
Σήμερα, οι συνένοχοι δυτικοί ηγέτες και οι πληρεξούσιοί τους στα μέσα ενημέρωσης εκφράζουν συμπάθεια για τη θλιβερή απώλεια αμάχων στη Γάζα ενώ υποκριτικά ζητούν μια λύση δύο κρατών γνωρίζοντας ότι είναι σχεδόν αδύνατη, αφού το Ισραήλ περιόρισε την παλαιστινιακή γη σε ποσοστό 15% από το 45 % της γής που κατείχε η Παλαιστίνη.
Αλλά και οι Παλαιστίνιοι δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ τη λαχτάρα τους για μια πατρίδα όπως ήταν πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων Εβραίων εποίκων.
Πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, ο αείμνηστος Παλαιστίνιο-Αμερικανός ακαδημαϊκός Edward Said έγραψε ότι: «Η αρχή ενός δημοκρατικού κράτους είναι να αναπτύξει κάτι που λείπει εντελώς από την ισραηλινή και την παλαιστινιακή πραγματικότητα σήμερα: την ιδέα και την πρακτική, όχι της εθνικής ή φυλετικής κοινότητας, ως κύριου φορέα συνύπαρξης, αλλά της ιθαγένειας».
Πιο πρόσφατα, ο Παλαιστίνιος ακαδημαϊκός και γιατρός Ghada Karmi δήλωσε: «Ο ΟΗΕ που έφτιαξε το Ισραήλ και πρέπει τώρα να το καταργήσει, όχι με εκδίωξη και εκτοπισμό όπως το 1948, αλλά μετατρέποντας τη ζοφερή κληρονομιά του σε ένα μέλλον ελπίδας και συνύπαρξης σε ένα ενιαίο κράτος και για τους δύο λαούς».
«Το Ισραήλ θα απορρίψει σκληρά το κοινό κράτος, αλλά θα είναι ανίσχυρο να το αποτρέψει από το να συμβεί. … Δεν θα συμβεί μόνο ως αποτέλεσμα μιας εκστρατείας ενός κράτους και κινημάτων αλληλεγγύης. … αλλά μάλλον μέσω της φυσικής αντίστασης των ανθρώπων στην αδυσώπητη καταπίεση που οδηγεί στην τελική ανατροπή των καταπιεστών».
Εν πάσει περιπτώσει, είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι το Σιωνιστικό σχέδιο κατέληξε σε μία θεαματική αποτυχία και ότι το σημερινό status quo δεν μπορεί πλέον να διατηρηθεί. Το Ισραήλ έχει γίνει ένα κράτος-παρίας στα μάτια του μεγαλύτερου μέρους του κόσμου και οι άνεμοι της αλλαγής φυσάνε τώρα σε όλη την ευρύτερη περιοχή.