Στην αποδόμηση ενός από τα κεντρικά επιχειρήματα των Βρετανών για την παραμονή των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο προχώρησε εκπρόσωπος της Τουρκίας στην 24η Σύνοδο των Διακυβερνητικής Επιτροπής της Unesco για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP) καθώς δήλωσε ότι «δεν είναι σε γνώση μας η ύπαρξη εγγράφου που να νομιμοποιεί την αγορά».
Κατά την διάρκεια των εργασιών της Συνόδου, η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 29 έως τις 30 Μαΐου, η Τουρκία πήρε για πρώτη φορά καθαρή θέση ως προς το ζήτημα της νομιμοποίησης της αγοράς των Γλυπτών από τη Βρετανία το 1816 στη βάση οθωμανικού εγγράφου που είχε ή δεν είχε ο λόρδος Έλγιν.
Η Ζεϊνέπ Μποζ, επικεφαλής του τμήματος καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων της Τουρκίας (συμμετείχε ως κράτος-παρατηρητής στη διακυβερνητική επιτροπή της UNESCO), δήλωσε:
«Δεν είναι σε γνώση μας η ύπαρξη εγγράφου που να νομιμοποιεί αυτή την αγορά, η οποία έγινε τότε από τους αποικιοκράτες του Ηνωμένου Βασιλείου, οπότε δεν νομίζω ότι υπάρχει περιθώριο να συζητήσουμε τη νομιμότητά της ακόμη και σύμφωνα με τον νόμο της εποχής».
Και πρόσθεσε ότι «ανυπομονούμε ολόψυχα να γιορτάσουμε την επιστροφή των Γλυπτών, καθώς πιστεύουμε ότι θα σηματοδοτήσει μια αλλαγή συμπεριφοράς προς την κατεύθυνση της προστασίας των πολιτιστικών αγαθών και θα είναι το ισχυρότερο μήνυμα που θα δοθεί παγκοσμίως».
Τι είναι το «Φιρμάνι» του Έλγιν;
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, γνωστά και ως Ελγίνεια Μάρμαρα από τους Άγγλους αφαιρέθηκαν και κλάπηκαν για λογαριασμό του Έλγιν, πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 μέχρι το 1803, και μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806.
Ο Έλγιν εκμεταλλευόμενος την Οθωμανική ηγεμονία στην Ελληνική επικράτεια, ισχυρίστηκε ότι κατάφερε και απέκτησε φιρμάνι από τις οθωμανικές αρχές για την αποκαθήλωσή τους από τον Παρθενώνα με σκοπό τη μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε σχέδια, και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους.
Η ύπαρξη φιρμανιού και, αν υπήρχε, το ακριβές πνεύμα της άδειας, αμφισβητείται. Το 2019, όπως και σήμερα, Τούρκοι ερευνητές υποστήριξαν ότι δεν υπήρξε τέτοιο φιρμάνι.
Η θέση της Βρετανίας
Στη σύνοδο, η Βρετανία επανέλαβε τη γνωστή θέση ότι ο Ελγιν κινήθηκε με την άδεια των οθωμανικών αρχών και σύμφωνα με φιρμάνι που του είχε δοθεί, από το οποίο επιβιώνει μια ιταλική μετάφραση. Επίσης, έκανε λόγο και για δεύτερη άδεια, σχετικά με τη μεταφορά των Γλυπτών στην Αγγλία.
«Το Βρετανικό Μουσείο αναγνωρίζει την έντονη επιθυμία της Ελλάδας να επιστραφούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Λονδίνο στην Αθήνα. Πρόκειται για ένα ζήτημα με πολύ μακρά ιστορία και κατανοούμε και σεβόμαστε τα έντονα συναισθήματα που προκαλεί αυτή η συζήτηση. Είμαστε πρόθυμοι να αναπτύξουμε μια νέα σχέση με την Ελλάδα – μια “εταιρική σχέση Παρθενώνα” – και να διερευνήσουμε τη δυνατότητα καινοτόμων τρόπων συνεργασίας (με τους Έλληνες φίλους μας,) με την ελπίδα ότι η κατανόηση των Γλυπτών του Παρθενώνα θα εμβαθύνει και θα συνεχίσει να εμπνέει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Το Βρετανικό Μουσείο φροντίζει τα Γλυπτά του Παρθενώνα για πάνω από δύο αιώνες και η βαθιά μας επένδυση στα γλυπτά είναι κάτι που έχουμε κοινό με τους Έλληνες εταίρους μας. Ελπίζουμε ότι μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη νέα σχέση και τις ρεαλιστικές λύσεις που επιδιώκουμε», αναφέρθηκε.
Η θέση της Ελλάδας
Η ελληνική αντιπροσωπεία, μέσω της προϊσταμένης του Τμήματος Διεθνούς Δικαίου του υπουργείου Εξωτερικών, Αρτέμιδος Παπαθανασίου, ευχαρίστησε τις χώρες που υποστήριξαν τις ελληνικές διεκδικήσεις και ειδικά την Τουρκία γιατί μίλησε για το θέμα του οθωμανικού εγγράφου που υποτίθεται ότι διέθετε ο Έλγιν για να αφαιρέσει τα Γλυπτά του Παρεθνώνα. Η Τουρκία έχει υποστηρίξει το αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών και σε άλλες περιπτώσεις.
Κληθείς να τοποθετηθεί σχετικά στο ΕΡΤNews η Λίνα Μενδώνη δήλωσε πως «ένα από τα ενδιαφέροντα σημεία της συνόδου ήταν η συζήτηση η οποία έγινε, γύρω από το περίφημο -μέσα σε εισαγωγικά- “φιρμάνι” του Έλγιν. Το τοποθετώ εντός εισαγωγικών γιατί αυτό είναι ένα επιχείρημα της βρετανικής πλευράς το οποίο όμως έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι γνήσιο. Δεν υπήρξε ποτέ φιρμάνι οθωμανικό το οποίο έδωσε στον Έλγιν τη δυνατότητα να φερθεί με τη βαρβαρότητα που φέρθηκε στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Στη σύνοδο η εκπρόσωπος της Τουρκίας επιβεβαίωσε αυτό το οποίο υποστηρίζει εδώ και χρόνια η ελληνική πλευρά. Ότι δεν υπήρχε φιρμάνι».