Ο Πόλεμος που διεξάγεται μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, με την άτυπη μέχρι στιγμής συμμετοχή των χωρών του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. αγγίζει μέσα από το δυτικό εμπάργκο οτιδήποτε προέρχεται από τη Ρώσικη Ομοσπονδία. Σε αυτό το εμπάργκο δεν λείπει ούτε ο πολιτισμός και η τέχνη-όπως φυσικά και ο αθλητισμός. Δεν έχει σημασία αν η τέχνη και η μουσική είναι οικουμενική, σε αυτή τη περίπτωση αρκεί να μη φέρει οτιδήποτε ρωσικό.
Την ίδια ώρα που η Ευρώπη ετοιμάζεται να διοργανώσει το πανηγυράκι της Eurovision με τη συμμετοχή του κράτους – σφαγέα του Ισραήλ, στην καρδιά της γηραιάς ηπείρου στην Αυστρία ακόμα ζητούν πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης για να επιτρέψουν σε έναν διεθνούς κλάσης μαέστρο να συμμετάσχει σε μια συναυλία.
Το Φεστιβάλ της Βιέννης ακύρωσε τη συμμετοχή του Ελληνορώσου μαέστρου Θεόδωρου Κουρεντζή και της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ραδιοφωνίας Νοτιοδυτικής Γερμανίας SWR, διότι ο διεθνούς φήμης διευθυντής ορχήστρας δεν έχει λάβει σαφείς αποστάσεις από τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας.
Ο νέος διευθυντής του Φεστιβάλ της Βιέννης, ο Ελβετός Μίλο Ράου, είχε προγραμματίσει δύο συναυλίες με θέμα τον πόλεμο, η μία της ορχήστρας του SWR, υπό τη διεύθυνση του κ. Κουρεντζή, και η δεύτερη της Συμφωνικής Ορχήστρας του Κιέβου, υπό την Οκσάνα Λίνιβ, η οποία εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για τη συμμετοχή του Ελληνορώσου συναδέλφου της.
«Στις συζητήσεις των τελευταίων ημερών κατέστη σαφές ότι η παρουσίαση και των δύο συναυλιών στο πλαίσιο του Φεστιβάλ της Βιέννης δεν είναι επί του παρόντος εφικτή», αναφέρεται στην ανακοίνωση των διοργανωτών.
Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται το περιοδικό Der Spiegel, η Οκσάνα Λίνιβ, η οποία πρόκειται στις 2 Ιουνίου να διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα του Κιέβου στο ρέκβιεμ «Babyn Υar» του συμπατριώτη της Γιέβεν Στάνκοβιτς, με θέμα τις σφαγές στην ομώνυμη περιοχή της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, είχε εκφράσει προηγουμένως την αρνητική άποψή της για τη συμμετοχή του Θεόδωρου Κουρεντζή, ο οποίος επρόκειτο στις 12 Ιουνίου να παρουσιάσει το «Πολεμικό Ρέκβιεμ» του Μπέντζαμιν Μπρίτεν στο Κρατικό Θέατρο της Βιέννης.
«Ο Έλληνας, ο οποίος κατέχει και ρωσικό διαβατήριο, δεν έχει ακόμη αποστασιοποιηθεί δημοσίως από τη ρωσική πολεμική επίθεση στην Ουκρανία», αναφέρει το περιοδικό.
«Σεβόμαστε την επιθυμία της κυρίας Λίνιβ να μην εμφανιστεί στο ίδιο πλαίσιο με τον κ. Κουρεντζή αυτή την στιγμή. Δυστυχώς, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή, από το να ακυρώσουμε την προγραμματισμένη συναυλία υπό την διεύθυνση του Θεόδωρου Κουρεντζή, τον οποίο εκτιμούμε πολύ ως καλλιτέχνη», δήλωσε ο Μίλο Ράου.
Σύμφωνα με την αρχική ανακοίνωση του Φεστιβάλ, οι δύο συναυλίες είχαν ως στόχο «να πραγματευτούν το θέμα της ευθύνης και τα όρια της τέχνης ως ουτοπικού χώρου».
Από την πλευρά του SWR, η διευθύντρια του Προγράμματος Πολιτισμού, Ανκε Μάι, εξέφρασε τη λύπη της για την ακύρωση της συμμετοχής της ορχήστρας, σημείωσε ωστόσο ότι κατανοεί πως τόσο η κυρία Λίνιβ όσο και η Συμφωνική Ορχήστρα του Κιέβου θα ήθελαν μια δημόσια δήλωση από τον Θεόδωρο Κουρεντζή κατά της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία.
«Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις συνέπειες που θα είχε μια τέτοια δήλωση για τον κ. Κουρεντζή στη Ρωσία, εμείς δεν του ζητήσαμε ποτέ να το κάνει», διευκρίνισε η κυρία Μάι.
Αντί για τη συναυλία της ορχήστρας του SWR, στο Φεστιβάλ της Βιέννης (17 Μαΐου – 23 Ιουνίου) θα παρουσιαστεί ένα νέο μουσικό έργο από μαθητή του Γιέβεν Στάνκοβιτς.
Ο Μίλο Ράου εξακολουθεί πάντως να θεωρεί ορθή την αρχική επιλογή του για την συμμετοχή των δύο μαέστρων στο Φεστιβάλ. «Αλλά είναι κρίσιμο οι καλλιτέχνες να αισθάνονται άνετα και, ως διευθυντής, έπρεπε να υποχωρήσω στις δικαιολογημένες επιθυμίες τους», τόνισε.
Όπως διευκρίνισε, δεν ήταν μόνο η ουκρανή μαέστρος που οδήγησε στην απόφαση αποκλεισμού του Θεόδωρου Κουρεντζή, καθώς πολλοί από τους Ουκρανούς μουσικούς αρνήθηκαν επίσης να παίξουν στο Φεστιβάλ.
«Υποφέρουν από τον πόλεμο και ασφαλώς έχουν φωνή και έπρεπε αυτό να το λάβουμε υπ’ όψιν», ανέφερε ο κ. Ράου.
Ο ίδιος, πάντως, την περασμένη εβδομάδα είχε δηλώσει στο Αυστριακό Πρακτορείο Ειδήσεων ΑΡΑ ότι το Φεστιβάλ της Βιέννης «θα ήταν ένας αδύναμος, δειλός θεσμός» εάν απέφευγε τη συζήτηση για την πρόσκληση του Θεόδωρου Κουρεντζή.
Σύμφωνα με τη «Frankfurter Allgemeine Zeitung», οι Ουκρανοί καλλιτέχνες δεν ήθελαν να εμφανιστούν στο ίδιο πλαίσιο με έναν καλλιτέχνη ο οποίος παραμένει σιωπηλός για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, συνεχίζει να δίνει συναυλίες στην Ρωσία και η ομάδα του, η «MusicAeterna», χρηματοδοτείται από ρωσικές εταιρείες, οι οποίες βρίσκονται μάλιστα στις λίστες κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα μέλη της χλευάζουν την πολιτική κυρώσεων της Δύσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Από την άλλη πλευρά δεν συμβαίνει το ίδιο με τη συμμετοχή του Ισραήλ στο φεστιβάλ της Eurovision.
Τη στιγμή που διεθνείς οργανώσεις, φορείς και πολίτες από όλη την Ευρώπη ζητούν τον αποκλεισμό του Ισραήλ, οι άνθρωποι της EBU απάντησαν πως «ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision παραμένει ένα μη πολιτικό γεγονός, που ενώνει το κοινό σε όλο τον κόσμο μέσω της μουσικής…
Βέβαια πριν από δυο χρόνια η Ρωσία πετάχτηκε από τον «θεσμό» αμέσως μετά την εισβολή στην Ουκρανία «με βάση τους κανόνες της εκδήλωσης και τις αξίες της EBU» καθώς μια πιθανή ρωσική συμμετοχή εκείνη τη χρονική στιγμή θα δυσφημούσε το event, του οποίου οι διοργανωτές παρέμεναν (και παραμένουν μάλλον) «αφοσιωμένοι στην προστασία των αξιών ενός πολιτιστικού διαγωνισμού που προωθεί τη διεθνή σύμπραξη».
Κάπου εδώ να θυμίσω ότι όλο και περισσότεροι μουσικοί ζητούν να απαγορευτεί η συμμετοχή του Ισραήλ στον διαγωνισμό για τα εγκλήματα πολέμου που έχει κάνει στη Γάζα.Μετά τους μουσικούς από την Ισλανδία και τη Φινλανδία που αντιτάσσονται στη συμμετοχή του Ισραήλ στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision (ESC),περισσότεροι από χίλιοι σουηδοί καλλιτέχνες υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή κατά της συμμετοχής του στον μουσικό διαγωνισμό. Ανάμεσά τους βρίσκονται και διάσημα διεθνή συγκροτήματα όπως οι Fever Ray και Robyn, καθώς και βετεράνοι του διαγωνισμού, όπως η σταρ της όπερας Malena Ernman -η οποία συμμετείχε στον διαγωνισμό τραγουδιού το 2009 και είναι μητέρα της ακτιβίστριας για το κλίμα Greta Thunberg.Στην επιστολή τους υποστηρίζουν ότι ο ισραηλινός στρατός διαπράττει «βαρύτατα εγκλήματα πολέμου», σημειώνοντας ότι περισσότεροι από 25.000 Παλαιστίνιοι, μεταξύ των οποίων περισσότερα από 10.000 παιδιά, σκοτώθηκαν τις πρώτες 100 ημέρες του πολέμου του Ισραήλ κατά της ισλαμιστικής παλαιστινιακής ομάδας Χαμάς: «Αυτό που συμβαίνει στη Γάζα είναι μια ανθρωπιστική καταστροφή», συνεχίζει η επιστολή, προτού καυτηριάσει την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης (EBU) να επιτρέψει στο Ισραήλ να συμμετάσχει στον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision το 2024.
Η διαμαρτυρία τους στρέφεται κατά της EBU ως διοργανώτριας του Ευρωπαϊκού Διαγωνισμού Τραγουδιού, ιδίως κατά του ισχυρισμού της ότι ο διαγωνισμός είναι απολιτικός.
Είναι όμως η Eurovision πραγματικά ένα μη πολιτικό γεγονός; Πολιτικές απόψεις έχουν εκφραστεί αρκετά συχνά στο περιθώριο του διαγωνισμού τραγουδιού. Αυτό έγινε ιδιαίτερα εμφανές όταν το Τελ Αβίβ φιλοξένησε τη διοργάνωση το 2019. Τη προηγούμενη χρονιά (2018), η ισραηλινή τραγουδίστρια Netta κέρδισε τον διαγωνισμό τραγουδιού στη Λισαβόνα με τη λαμπρή έκκλησή της για διαφορετικότητα και αυτοπεποίθηση, φέρνοντας τον διαγωνισμό της επόμενης χρονιάς στο Τελ Αβίβ, όπου διεξήχθη τον Μάιο του 2019. Την ίδια περίοδο φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις είχαν γίνει στο περιθώριο της εκδήλωσης, αλλά δεν έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής λόγω των πολλών χιλιάδων οπαδών της Eurovision που ήθελαν απλώς να γιορτάσουν στο Τελ Αβίβ. Το βράδυ του τελικού, το ισλανδικό συγκρότημα Hatari κρατούσε πανό υπέρ των Παλαιστινίων μπροστά στις κάμερες παραβιάζοντας τους κανόνες της εκδήλωσης. Ο ισλανδικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας, RUV, αναγκάστηκε να πληρώσει πρόστιμο 5.000 ευρώ στην EBU, η οποία διοργανώνει τον διεθνή διαγωνισμό.
Στον διαγωνισμό του Τελ Αβίβ είχε εμφανιστεί και η Μαντόνα, η οποία έβαλε έναν χορευτή με ισραηλινή σημαία και έναν άλλο με παλαιστινιακή σημαία να ανέβουν τις σκάλες χέρι-χέρι κατά τη διάρκεια της εμφάνισής της. Η Αμερικανίδα σούπερ σταρ δήλωσε αργότερα ότι επρόκειτο για ένα «μήνυμα ειρήνης και ενότητας». Η Eurovision φυσικά δεν… ενθουσιάστηκε από τη κίνηση της διεθνούς μεγάλης τραγουδίστριας.
Παρόλο που οι κανόνες του διαγωνισμού ορίζουν ότι απαγορεύεται οποιαδήποτε προώθηση πολιτικών μηνυμάτων, ο κανονισμός έχει παραβιαστεί επανειλημμένα στο παρελθόν.
Για παράδειγμα η περσινή εκδήλωση στο Λίβερπουλ, που διοργανώθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο για λογαριασμό της Ουκρανίας, είχε μπλε και κίτρινες σημαίες ως ένδειξη αλληλεγγύης προς τη χώρα που υφίσταται τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας από τον Φεβρουάριο του 2022. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία έχει αρνηθεί τη συμμετοχή της στο διαγωνισμό τα τελευταία δύο χρόνια.
Στα μέσα Ιανουαρίου, περίπου χίλιοι τετρακόσιοι φινλανδοί μουσικοί ενώθηκαν με φιλοπαλαιστινιακούς καλλιτέχνες και ακτιβιστές για να υπογράψουν ένα ψήφισμα που απαιτούσε τον αποκλεισμό του Ισραήλ από τον φετινό Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision. «Δεν συνάδει με τις αξίες μας το γεγονός ότι σε μια χώρα που διαπράττει εγκλήματα πολέμου και συνεχίζει τη στρατιωτική κατοχή δίνεται μια δημόσια σκηνή για να γυαλίσει την εικόνα της στο όνομα της μουσικής», αναφέρεται στην ανακοίνωσή τους.
Παρόμοια εκστρατεία είχε πραγματοποιηθεί στο παρελθόν στην Ισλανδία. Στη Νορβηγία, διαδηλωτές της Aksjonsgruppa for Palestine (Ομάδα Δράσης για την Παλαιστίνη) συγκεντρώθηκαν μπροστά από τα κεντρικά γραφεία του τηλεοπτικού σταθμού NRK στο Όσλο και απαίτησαν να υποστηρίξει και η Νορβηγία τον αποκλεισμό του Ισραήλ.
Στην Ιρλανδία, ένας βουλευτής του Εργατικού Κόμματος κάλεσε δημοσίως σε μποϊκοτάζ του Διαγωνισμού σε περίπτωση που το Ισραήλ παρέμενε στον διαγωνισμό. Ωστόσο, ο ιρλανδός πρωθυπουργός Leo Varadkar αντιτάχθηκε στο μποϊκοτάζ, δηλώνοντας ότι ο καθορισμός της συμμετοχής του Ισραήλ στη Eurovision είναι θέμα της EBU.
Ο Βρετανός υποψήφιος της Eurovision Olly Alexander υπέγραψε μια φιλοπαλαιστινιακή δήλωση μιας queer συλλογικότητας, χαρακτηρίζοντας τα γεγονότα στη Γάζα «κλιμάκωση του καθεστώτος απαρτχάιντ από το Ισραήλ προς τους Παλαιστίνιους».
Εν τω μεταξύ, η EBU επαναλαμβάνει το αφήγημά της ότι η Eurovision είναι απολιτική- η ραδιοτηλεοπτική ένωση απέρριψε επίσης τις κατηγορίες ότι τηρεί διπλά πρότυπα, δηλώνοντας ότι η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία δεν μπορεί να συγκριθεί με τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά λοιπόν ανάμεσα στο ποιος διεξάγει έναν “κακό” κι έναν “καλό” πόλεμο με τελικά θύματα εκτός των χιλιάδων αθώων νεκρών στα πεδία των μαχών και την ίδια τη τέχνη η οποία θεωρείται οικουμενικά παναθρώπινη, χωρίς πατρίδες σημαίες και θρησκείες.
Αντώνης Ζήβας
με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ