Ένας λαός που διαβάζει είναι ένας λαός που αναπτύσσει την κριτική σκέψη, που προωθεί τις ουτοπίες.
Έτσι ξεκινάει η επεξήγηση της πρωτοβουλίας Para Leer En Libertad AC του Μεξικό.
Το εγχείρημα αυτό προσπαθεί να κάνει το λαό του Μεξικό, ένα λαό που διαβάζει και να προωθήσει την ιστορία και την κουλτούρα της χώρας. Την ιστορία και την κουλτούρα, όχι όμως με την κυρίαρχη παραδοσιακή αφήγηση, άλλα με ένα διαφορετικό τρόπο, όπου ο κάθε άνθρωπός θα οικειοποιηθεί την ιστορία, θα μάθει από αυτή, αλλά και θα αναπτύξει συνείδηση μέσω αυτής. Έτσι θα καταλάβει το σκοπό και τον τρόπο με τον οποίο τοποθετείται μέσα στην ιστορία, μαθαίνοντας να πιστεύει στο αδύνατο και να δυσπιστεί στο προφανές.
Στην κοιλάδα του Μεξικό ζουν 20 εκατομμύρια άνθρωποι, αλλά ο αριθμός αυτών που διαβάζουν είναι αρκετά μικρός. Αυτό πολλές φορές συμβαίνει εξαιτίας του περιορισμού της πρόσβασης στο βιβλίο, από τους ταξικούς φραγμούς που βάζει η κοινωνία του Μεξικό. Σε μια κοινωνία σαν του Μεξικό δεν έχουν όλοι και όλες την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν ένα βιβλίο.
Στην Αμερική ωστόσο, αν ένας συγγραφέας, που έχει εκχωρήσει πλήρως τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του σε ένα ολιγοπώλειο εκδοτικών οίκων, δεν εκπληρώσει τους στόχους πωλήσεων για ένα βιβλίο, τότε ο εκδότης αποσύρει το βιβλίο και όλα τα αντίτυπα πάνε για καταστροφή. Αυτό συντηρεί άλλον έναν παραλογισμό του καπιταλισμού, από τη μια η έλλειψη βιβλίου και από την άλλη η μαζική καταστροφή του.
Το εγχείρημα Para Leer En Libertad, καταφέρνει να εξασφαλίσει σε χαμηλή τιμή τα υπό απόσυρση ισπανόφωνα βιβλία και να τα δώσει στις αγορές του Μεξικό σε ελάχιστη τιμή, με σκοπό την μείωση τον ανισοτήτων που δημιουργούνται στη πρόσβαση στο βιβλίο. Με αυτό τον τρόπο αλλά και μέσα και από δωρεές δημιουργεί αγορές και κοινοτικές βιβλιοθήκες σε διάφορους δημόσιους χώρους. Επιπρόσθετα, διοργανώνει και ανοικτές αφηγήσεις βιβλίων όπου ένας συγγραφέας ή ιστορικός διαβάζει δημόσια ένα βιβλίο για τα άτομα που δυσκολεύονται στην ανάγνωση ή δεν γνωρίζουν ανάγνωση, ενώ έχει ξεκινήσει και το εγχείρημα «διάβασε στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και στο ταξίδι», όπου σε συγκεκριμένα μέσα έχει διαθέσει δωρεάν βιβλία, ώστε η καθεμία και ο καθένας μπορεί να πάρει να διαβάσει, αρκεί να αφήσει πίσω ένα άλλο βιβλίο.
Στην Ελλάδα αντίστοιχα υπάρχει το παλαιοβιβλιοπωλείο αστέγων, μια πρωτοβουλία που σκοπεύει να αυξήσει την πρόσβαση στο βιβλίο σε όσες και όσους δεν έχουν. Με 5 ευρώ μπορεί ένας άνθρωπος να εξασφαλίσει ένα βιβλίο για διάβασμα. Φυσικά αυτό δεν λύνει όλες τις ανάγκες του ατόμου, αλλά είναι ένα βήμα που βελτιώνει τη καθημερινή ζωή και διδάσκει την αλληλεγγύη στη πράξη. Δυστυχώς λίγες μέρες πριν από τη συγγραφή του άρθρου άγνωστοι έκλεψαν το βιβλιοπωλείο, δημιουργώντας προβλήματα στη λειτουργία του, όμως άμεσα βγήκαν καλέσματα αλληλεγγύης για συλλογή και δωρεά βιβλίων στο παλαιοβιβλιοπωλείο ώστε να αντικατασταθούν οι απώλειες. Αυτό δείχνει πως στον ελληνικό λαό υπάρχει ζωντανό το αίσθημα της αλληλεγγύης και έστω και ασυναίσθητα πολλές φορές η αντίληψη για την αναγκαιότητα πρόσβασης στο βιβλίο.
Γιατί όμως είναι σημαντικά τα δύο εγχειρήματα;
Για δύο λόγους.
Αρχικά το βιβλίο και το διάβασμα κοινωνικοποιεί, μοιράζεται εμπειρίες και πληροφορίες, διαμορφώνει τη σκέψη και την αντίληψη των ατόμων. Τα μαθαίνει να διεκδικούν τα δικαιώματά τους και να ονειρεύονται. Ο πολιτισμός είναι ο μεγάλος κατευθυντήριος άξονας της άτυπης εκπαίδευσης. Είναι αυτό που ουσιαστικά διαμορφώνει τα άτομα. Τα βιβλία, που αποτελούν το κύριο μέσο πολιτισμού, είναι επομένως απαραίτητα για την πλήρη ανάπτυξη των ανθρώπων και για μια πιο δίκαιη και ισότιμη κοινωνία. Χωρίς την άτυπη εκπαίδευση, η τυπική εκπαίδευση είναι μισή. Επομένως το βιβλίο είναι ένα μετασχηματιστικό μέσο του πολιτισμού και τη κοινωνίας. Βασικός διαμορφωτής της ταυτότητας και συνείδησης του ατόμου και κυρίαρχος παράγοντας εκδημοκρατισμού και προόδου της κοινωνίας γιατί, ένας άνθρωπος που διαβάζει είναι ένας παραγωγός ιδεολογίας και οικοδόμος της ουτοπίας.
Δεύτερον, τέτοιες πρωτοβουλίες αμφισβητούν άμεσα το καπιταλισμό. Για τον καπιταλισμό ο πολιτισμός και η τέχνη είναι σπάνια αγαθά και διαθέσιμα για λίγους και εκλεκτούς. Μόνο οι έχοντες μπορούν να τα απολαύσουν. Έτσι τεχνητά, μέσω των πνευματικών δικαιωμάτων κυρίως, χτίζει ταξικούς φραγμούς στη τέχνη και τον πολιτισμό.
Το δύο παραπάνω δείχνουν την ανάγκη για την οποία πρέπει να παλεύουμε συλλογικά για την ισότιμη πρόσβαση στο βιβλίο. Εγχειρήματα αλληλεγγύης, όπως αυτά που αναπτύχθηκαν μετά τη ληστεία στο παλαιοβιβλιοπωλείο είναι χρήσιμα, αλλά θα ήταν χρησιμότερα αν υπήρχαν σε μια σταθερή μακροχρόνια βάση, ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι να απολαύσουν τις χαρές που τους δίνει ένα βιβλίο. Από τα βιβλία και τη γραφή ξεκινάνε οι θεωρίες, οι ιδεολογίες και οι ουτοπίες στις οποίες κάθε άνθρωπος δικαιούται να έχει πρόσβαση. Και ας μην ξεχνάμε, το διάβασμα είναι διασκεδαστικό και ανατρεπτικό.