Χιλιάδες εργαζόμενοι θα κληθούν από την 1η Ιουλίου να εργαστούν 6ήμερο το οποίο όπως καταγγέλλουν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων εφαρμόζεται εδώ και 8 μήνες παράνομα και σε πολλές περιπτώσεις δίχως πρόσθετη αμοιβή για τους εργαζόμενους, αφού το ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ για την υποβολή των σχετικών δηλώσεων των εργοδοτών δεν είχε τεθεί σε λειτουργία μέχρι πρότινος.
Ο Γραμματέας Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων Γ.Σ.Ε.Ε. Δημήτρης Καραγεωργόπουλος αναφέρει στο Dnews ότι το Υπουργείο Εργασίας δεν έχει εκδώσει ακόμα διευκρινιστική εγκύκλιο για το μείζον ζήτημα που αφορά την αμοιβή της εξαήμερης εργασίας, ενώ δεν διευκρινίζεται ούτε τι σημαίνει «κατ’ εξαίρεση απασχόληση».
Ο δικηγόρος εργατολόγος Γιάννης Καρούζος αναρωτιέται πως ενώ όλη η Ευρώπη μιλάει για 4ήμερη εργασία εμείς εφαρμόζουμε 6ήμερη.
Deutsche Welle: «κανείς δεν ρωτά τους εργαζόμενους»
«Σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, προσπαθούν να μειώσουν την εβδομάδα εργασίας σε τέσσερις ημέρες. Όμως η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να επιτρέψει στους εργοδότες να την παρατείνουν μέχρι και την έκτη ημέρα. Κανείς δεν ρωτά τίποτα τους υπαλλήλους εκεί» αναφέρει στο ρεπορτάζ της η Γερμανική Τηλεόραση.
Η έρευνα της Deutsche Welle για την εργασία και τα νέα μέτρα στην Ελλάδα είναι αποκαλυπτική: «Στην Ελλάδα, ο νόμος είναι γνωστός μόνο με τον αριθμό 5053/2023 και στην πραγματικότητα έπρεπε να τεθεί σε ισχύ την 1η Μαρτίου. Όμως, λόγω του φόβου πώς θα επηρεάσει τις ευρωεκλογές, η κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη την ανέβαλε για τις αρχές Ιουλίου. Γιατί είναι ένας νόμος που δύσκολα θα αρέσει στους εργαζόμενους στην Ελλάδα».
«Ο νόμος 5053/2023 σκοτώνει σίγουρα την αρχή της πενθήμερης εβδομάδας εργασίας», δηλώνει ο Άρης Καζάκος, συνταξιούχος καθηγητής εργατικού δικαίου από τη Θεσσαλονίκη.
Χωρις δικαιωμα αρνησης
Συγκεκριμένα, ο νόμος αυτός εξουσιοδοτεί αποκλειστικά τον εργοδότη να διατάξει τον εργαζόμενό του να εργάζεται μία ακόμη ημέρα την εβδομάδα, έστω και με την υποχρέωση να του καταβάλει επίδομα ύψους 40% του ημερομισθίου.
Ωστόσο, ο εργαζόμενος δεν έχει το δικαίωμα να αρνηθεί να εργαστεί περισσότερο, πράγμα που σημαίνει ότι το συνολικό ωράριο εργασίας του θα είναι μεγαλύτερο.
Αν και όλοι όσοι εργάζονται γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ του τι είναι «χρόνος εργασίας» και τι είναι «παραμονή στο χώρο εργασίας», όταν πρόκειται για ώρες υποχρέωσης προς τον εργοδότη, οι Έλληνες είναι αυτοί που εργάζονται περισσότερο στην ΕΕ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, πρέπει να περνούν 41 ώρες την εβδομάδα στη δουλειά. Την ίδια ώρα, με κατώτατο μισθό 830 ευρώ το μήνα, η Ελλάδα βρίσκεται μόλις στην 15η θέση της Ένωσης.
Ακόμη και χωρίς αυτόν τον νέο νόμο, οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα είναι εκτεθειμένοι στην αυθαιρεσία του εργοδότη: θεωρητικά υπάρχουν 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα, αλλά το αφεντικό μπορεί να διατάξει τον εργαζόμενο να εργαστεί άλλες δύο ώρες υπερωρίες σε «περιορισμένο χρονικό διάστημα» χωρίς αμοιβή.
Μόνο με την υποχρέωση να «αναπληρώσει» εκείνες τις ώρες με ελεύθερο χρόνο και διακοπές. Και το αν θα το κάνει αργότερα, αυτό πρέπει να το ελέγξουν οι επιθεωρητές εργασίας, που είναι χρόνια λίγοι στην Ελλάδα και η συντηρητική κυβέρνηση δεν προσπαθεί καν να βελτιώσει την κατάσταση.
Ο εργοδοτης υπαγορευει τα παντα οπως θελει
Ακόμη χειρότερα είναι στον τομέα του τουρισμού και της φιλοξενίας, όπου δεν υπάρχει πενθήμερη εβδομάδα εργασίας από πέρυσι. Και αυτό είναι μόνο η αρχή, γιατί όπως συμβαίνει συνήθως στον σημερινό κόσμο της εργασίας, οι συλλογικές συμβάσεις σιγά σιγά εξαφανίζονται και ο εργοδότης συνάπτει ατομική σύμβαση εργασίας με τον εργαζόμενο, η οποία στη συνέχεια λέει ό,τι θέλει ο εργοδότης, επισημαίνει ο καθηγητής Καζάκος.
«Στις ατομικές διαπραγματεύσεις, ο εργοδότης είναι απολύτως κυρίαρχος. Υπαγορεύει σχεδόν όλους τους όρους, με εξαίρεση τα ελάχιστα και εγγυημένα εργασιακά δικαιώματα. Και όταν οι νόμοι απελευθερωθούν με αυτόν τον τρόπο, τότε διαλύονται αυτά τα ελάχιστα προστατευτικά πλαίσια. Και λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εργοδότης μπορεί να υπαγορεύει τις συνθήκες όπως κρίνει, αυτό αυτόματα δημιουργεί μια εργασιακή σχέση που βασίζεται στην αδικία.
«Αυτό που ωφελεί μόνο ένα μέρος σε μια εργασιακή σχέση δεν μπορεί ποτέ να είναι δίκαιο», λέει ο Καζάκος.
Η κυβέρνηση στην Αθήνα δικαιολογεί τον νέο νόμο με τα αυξανόμενα προβλήματα στην αγορά εργασίας λόγω της έλλειψης εργατικού δυναμικού, οπότε δίνεται η ευκαιρία στους εργοδότες να χρησιμοποιήσουν τους εργαζόμενους που ήδη έχουν.
Όμως, κατά την άποψη του καθηγητή εργατικού δικαίου Καζάκου, αυτό είναι εντελώς λάθος: πρώτα απ’ όλα, οι περισσότερες ώρες εργασίας και η μεγαλύτερη πίεση αναπόφευκτα οδηγούν σε περισσότερα εργατικά ατυχήματα. Παρεμπιπτόντως, αυτό συμβαίνει ήδη στην Ελλάδα επί αυτής της κυβέρνησης: το 2022 καταγράφηκαν 104 θάνατοι στο χώρο εργασίας σε όλη τη χώρα και 179 πέρυσι.
Μονη λυση η αυξηση μισθων
Οι κακές αμοιβές και οι ολοένα και πιο φτωχές προοπτικές καριέρας οδηγούν όλο και περισσότερους Έλληνες να φεύγουν στο εξωτερικό. Το καλύτερο παράδειγμα είναι ο τουρισμός: όλοι παραπονιούνται ότι τους λείπουν οι άνθρωποι και οι Έλληνες παρακάμπτουν αυτές τις δουλειές σε έναν ευρύ κύκλο, γιατί ήδη θυμίζει δουλεία σκλάβων. Για παράδειγμα, στα νησιά της Μυκόνου και της Σαντορίνης είναι φυσιολογικό οι «εποχικοί» να δουλεύουν κάθε μέρα της εβδομάδας και στεγάζονται μέχρι και δέκα σε ένα δωμάτιο.
Σε αυτά τα γνωστά θέρετρα, οι απολαβές είναι σχετικά καλές, κάτι που δεν μπορούμε να πούμε για λιγότερο γνωστά και φθηνότερα μέρη. Έτσι, για παράδειγμα, εστιάτορες στη Χαλκιδική παραπονούνται ότι φέτος το καλοκαίρι τα ξενοδοχεία τους αρχίζουν να λειτουργούν αργότερα γιατί δεν έχουν κόσμο.
6ημερη εργασια: Τι οριζει
Ενεργοποιήθηκε η δυνατότητα δήλωσης και εφαρμογής εξαήμερης εργασίας σε επιχειρήσεις που από τη φύση τους είναι συνεχούς λειτουργίας και σε όσες ήδη λειτουργούν επί 24ωρης βάσης 5 ή 6 ημέρες την εβδομάδα σύμφωνα με σχετική εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας.
Η δυνατότητα εξαήμερης εργασίας θεσπίστηκε με τα άρθρα 25 και 26 του Ν.5053/2023 με στόχο την καταπολέμηση φαινομένων αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας αλλά και την αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων, αφού το ημερομίσθιό τους για την 6η ημέρα θα είναι προσαυξημένο κατά 40%. Σε περίπτωση που η 6η ημέρα συμπίπτει με Κυριακή ή επίσημη αργία, ο εργαζόμενος δικαιούται το ημερομίσθιό του προσαυξημένο κατά 115% (40% από την προσαύξηση της 6ης ημέρας συν 75% για την απασχόλησή του την Κυριακή/αργία), προσαύξηση η οποία δυνητικά μπορεί να ξεπεράσει και το 115% σε περίπτωση εργασίας σε νυχτερινές ώρες για τις οποίες ισχύει επιπρόσθετη προσαύξηση 25%.
Η δυνατοτητα εξαημερης εργασιας αφορα αποκλειστικα:
– επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας από τη φύση τους, που λειτουργούν όλες τις ημέρες της εβδομάδας επί 24ωρου βάσεως με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας για τους εργαζομένους τους καθώς και
-επιχειρήσεις μη συνεχούς λειτουργίας που λειτουργούν 5 ή 6 ημέρες την εβδομάδα επί 24ωρου βάσεως με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας για τους εργαζομένους τους, σε περίπτωση αυξημένου φόρτου εργασίας, με υποχρέωση σχετικής δήλωσης στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ.
Η απασχόληση σε αυτή την περίπτωση δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τις 8 ώρες ημερησίως ενώ διατηρούνται στο ακέραιο τα όρια προστασίας των εργαζομένων που αφορούν την 11ωρη υποχρεωτική ημερήσια ανάπαυση, την υποχρεωτική 24ωρη εβδομαδιαία ανάπαυση (1 ρεπό) και τη διατήρηση του μέσου όρου εβδομαδιαίας εργασίας των 48 ωρών (συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών) σε περίοδο αναφοράς 4 μηνών.
Σημειώνεται δε ότι η εξαήμερη αποτελεί μία εξαιρετική συνθήκη που έρχεται να καλύψει μία έκτακτη ανάγκη η οποία πρέπει οπωσδήποτε να καλυφθεί από εξειδικευμένο προσωπικό και δεν υπάρχει αντίστοιχη προσφορά για τη συγκεκριμένη περίοδο.
Συγκεκριμένα, τίθεται σε εφαρμογή για Δημόσιο, ΔΕΚΟ, τράπεζες και ιδιωτικό τομέα την 6η μέρα εργασίας για τις επιχειρήσεις, τους οργανισμούς και τις εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας, που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, με τους εργαζόμενους να αμείβονται επιπλέον.
Καρουζος: «Ποτε η Ελλαδα θα εφαρμοσει την 4ημερη εργασια;»
«Η εξαήμερη απασχόληση είναι ασύμβατη με το κοινωνικό ζητούμενο της Ευρώπης, που είναι η εξισορρόπηση ιδιωτικού και επαγγελματικού βίου. Αν η αγορά εργασίας έχει πρόβλημα αναζήτησης δεξιοτήτων, που έχει, αυτό λύνεται με διασύνδεση εκπαίδευσης, καλύτερων μισθών και κατάρτισης των εργαζομένων. Ωστόσο αποτελεί μοχλό διευκόλυνσης των επιχειρήσεων, ενώ πολλοί εργαζόμενοι την επιλέγουν για βελτίωση του εισοδήματος τους. Η Ευρώπη μιλά και ενθαρρύνει την 4ήμερη απασχόληση έστω και σε πειραματικό στάδιο. Η Ελλάδα πότε;».
Καραγεωργοπουλος: «Πρωτοπορα η χωρα μας »
«Πρωτοπόρο» όπως πάντα το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και στην οικονομία του νομοθετικού έργου, προφανώς δίνοντας το χρόνο που απαιτείται στη νέα Υπουργό να ενημερωθεί για τα “καυτά” χαρτοφυλάκια ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας μέσω της εργατικής νομοθεσίας, καθώς με μια Υπερ-Εγκύκλιο και μια απλή ανακοίνωση συγχωνεύει πάνω από 4 Υπουργικές Αποφάσεις, εκ των οποίων οι μισές κοινές με τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης (λόγω ψηφιακής διακυβέρνησης), αλλά και μία γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων (λόγω ευρείας επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων). Για τη χορήγηση «διευκρινήσεων» σε ερωτήματα που έχουν τεθεί στις υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας, καθώς και το τι έχει καταγγελθεί στην Επιθεώρηση Εργασίας ή διαπιστωθεί από αυτήν δεν είναι γνωστό, μετά την απομάκρυνση της λειτουργίας (και της ευθύνης) της με το νόμο του κ. Χατζηδάκη από το Υπουργείο Εργασίας.
Με τη νέα Υπερ-Εγκύκλιο που υπογράφει η Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Εργασίας για την ψηφιακή κάρτα, εγκύκλιο που περισσότερο με τη φράση του Σωκράτη «λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα» προσομοιάζει, χορηγείται ακόμα μεγαλύτερη ευελιξία στους εργοδότες να αποφεύγουν τις υποχρεώσεις τους, εκμεταλλευόμενοι τ’ άπειρα «παραθυράκια» της εγκυκλίου. Μια εγκύκλιο που στην πραγματικότητα υποκαθιστά με άγαρμπο τρόπο τη δυνατότητα του εκάστοτε Υπουργού Εργασίας να εκδίδει δεσμευτικές Υπουργικές Αποφάσεις, συμβατές με το γράμμα και το πνεύμα της νομοθεσίας για την κάρτα εργασίας, ήδη από το 2011, σε ισχύ.
Η ψηφιακή κάρτα εργασίας είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τη διευκόλυνση του ελέγχου του ωραρίου εργασίας. Δεν αρκεί μόνο αυτό για την πάταξη της εργοδοτικής αυθαιρεσίας και της παραβατικότητας. Απαιτείται, όπως και ο νόμος επιβάλλει από το 2011, διασύνδεση των πληροφοριακών συστημάτων του ΕΡΓΑΝΗ και του ΕΦΚΑ, αλλά και της Επιθεώρησης Εργασίας και της ΔΥΠΑ, ώστε να γίνεται με αυτοματοποιημένο τρόπο διασταύρωση (cross check) μεταξύ των πραγματικά δεδουλευμένων ωρών, των χρηματικών ποσών που καταβάλλονται ως αποδοχές στον τραπεζικό λογαριασμό των εργαζομένων, αλλά και εκείνων που τελικά δηλώνονται στα ασφαλιστικά ταμεία. Γι’αυτό και ο νόμος το 2011 απαιτούσε για τη διατήρηση της εφαρμογής του μέτρου την “επίτευξη καθαρού θετικού δημοσιονομικού αποτελέσματος στο Ασφαλιστικό Σύστημα από την εφαρμογή του”… που θεωρητικά έπρεπε να έχει ήδη στα χέρια της η Υπουργός Εργασίας.
Όπως είναι ευρύτατα γνωστό από την καθημερινότητα και τον αγώνα μας μέσα στα συνδικάτα, απαιτείται εντατικοποίηση των ελέγχων διότι προϊστάμενοι και οι διευθυντές επιχειρήσεων, απαιτούν -και έχουν στα χέρια τους- το QR CODE της ψηφιακής κάρτας του εργαζόμενου και «χτυπούν» οι ίδιοι την είσοδο και την έξοδο του προσωπικού. Με τον τρόπο αυτό, όταν γίνεται έλεγχος της Επιθεώρησης Εργασίας σε μια επιχείρηση ο υπεύθυνος σπεύδει να χτυπήσει τις κάρτες εργασίας ως “έξοδο” όλων των εργαζομένων που απασχολούνται εκείνη τη στιγμή πέραν του ωραρίου τους, ενώ δίδεται η δυνατότητα για τις επιχειρήσεις που έχουν ενταχθεί στον μηχανισμό της ψηφιακής κάρτας εργασίας, εφόσον το επιθυμούν, να μην καταχωρίζουν εκ των προτέρων τις αλλαγές ή την τροποποίηση του ωραρίου εργασίας ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας ή την υπερωριακή απασχόληση πριν από την έναρξη πραγματοποίησής τους. Οπότε με τον τρόπο αυτό ο κατά σύστημα παραβάτης εργοδότης, εφόσον δεχθεί έλεγχο κάποια ημέρα θα δηλώσει στο σύστημα τις υπερβάσεις μόνο για εκείνη την ημέρα του ελέγχου. Για όλες τις υπόλοιπες ημέρες οι υπερβάσεις του ωραρίου είναι “αόρατες”. Όλη αυτή η “ευελιξία” λοιπόν εξουδετερώνει τον έλεγχο και κλείνει το μάτι στην “ανήθικη επιχειρηματικότητα” να συνεχίσει δρα ανέλεγκτα, αφού πλέον και με τη βούλα του νόμου οι όποιες παραβάσεις διαπιστώνονται μπορούν να “θεραπευτούν” με εκ των υστέρων δήλωση. Γι’ αυτά όλα μάλλον, ο νομοθέτης ζητά την προηγούμενη γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, πριν την έκδοση των Υπουργικών Αποφάσεων που οφείλουν να ρυθμίζουν την εφαρμογή της κάρτας εργασίας.
Στη σχετική ανακοίνωση την οποία εξέδωσε το Υπουργείο Εργασίας επ’ αφορμή της δημοσιοποίησης της Εγκυκλίου για την εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας στο λιανεμπόριο και τη βιομηχανία από την 1η Ιουλίου 2024, επιχειρείται να ερμηνευτεί – ρυθμιστεί και το θέμα της εξαήμερης εργασίας. Μια εξαήμερη εργασία που από την ψήφιση του νόμου, εδώ και 8 μήνες περίπου, εφαρμόζεται με παράνομο τρόπο και σε πολλές περιπτώσεις δίχως πρόσθετη αμοιβή για τους εργαζόμενους, αφού το ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ για την υποβολή των σχετικών δηλώσεων των εργοδοτών δεν είχε τεθεί σε λειτουργία μέχρι πρότινος. Επιπλέον, το Υπουργείο Εργασίας δεν έχει εκδώσει ακόμα διευκρινιστική εγκύκλιο για το μείζον ζήτημα που αφορά την αμοιβή της εξαήμερης εργασίας, ενώ δεν διευκρινίζεται ούτε τι σημαίνει «κατ’ εξαίρεση απασχόληση».
Γενικά ενώ η ανακοίνωση του Υπουργείου Εργασίας ότι «η εισαγωγή των συγκεκριμένων διατάξεων δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση την κατάργηση του θεσμοθετημένου και εφαρμοζόμενου στην εκάστοτε επιχείρηση πενθήμερου συστήματος εργασίας», στην πραγματικότητα αναβαθμίζει σε κανονικότητα την εξαήμερη εργασία στον ιδιωτικό τομέα, καθώς περιορίζεται σε μια απλή ανακοίνωση χωρίς νομική ισχύ και δέσμευση, αποφεύγοντας να εκδώσει εγκύκλιο και να συγκεκριμενοποιήσει τι σημαίνει «εξαιρετική συνθήκη», τι σημαίνει «έκτακτη ανάγκη» και ποια υπηρεσία, ποιος ελεγκτικός μηχανισμός και με ποια διαδικασία θα (εγ)κρίνει και θα ελέγξει αν ασκείται καταχρηστικά και παράνομα το μέτρο».
Υποχρεωσεις
Οι εργοδότες επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες Δευτέρα έως και Σάββατο, επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, προκειμένου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, να κάνουν χρήση της έκτης ημέρας της εβδομάδας, πρέπει:
Να έχουν δηλώσει αρχικά και υπευθύνως στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ότι ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων.
Να δηλώνουν, κάθε φορά που επιθυμούν να κάνουν χρήση της 6ης ημέρας, εκ των προτέρων και σε κάθε περίπτωση πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τους εργαζόμενους, στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ότι η επιχείρηση ή εκμετάλλευση παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, κατά μια συγκεκριμένη περίοδο. Η ειδική συνθήκη του απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένου φόρτου εργασίας υπόκειται σε έλεγχο της αρμόδιας υπηρεσίας της Επιθεώρησης Εργασίας.
Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν δύναται να υπερβαίνει τις οκτώ ώρες. Κατά την ημέρα αυτήν δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο.