Η Κατερίνα Μάτσα για όσες/ους δεν τη γνωρίζουν, εκτός από ψυχίατρος είναι εδώ και χρόνια επιστημονική υπεύθυνη της μονάδας απεξάρτησης του ΨΝΑ 18 Άνω, εκδότρια του περιοδικού «Τετράδια Ψυχιατρικής», μέλος του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος (ΕΕΚ) και συγγραφέας.
Πριν μερικές μέρες έδωσε μια συνέντευξη στη ψηφιακή δημιουργό Χρύσα Λύκου για λογαριασμό του estella, την οποία τη βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πολύ σημαντική τόσο για τη κατάσταση που πάει να διαμορφώσει η κυβέρνηση στις δομές απεξάρτησης, όσο και για την ίδια τη ψυχική υγεία στα υπό κατάργηση δύο μεγαλύτερα δημόσια ψυχιατρεία της χώρας, το Δαφνί στην Αθήνα και το Δημόσιο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης.
Το νέο νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί σύντομα, ουσιαστικά διαχωρίζει την ψυχολογική απεξάρτηση από την κοινωνική επανένταξη.
Στη συνέντευξή της η κ. Μάτσα μίλησε για εκείνους ακριβώς τους ανθρώπους που το «σύστημα καθιστά “αόρατους”», για τα εξαρτημένα άτομα και τα άτομα που πάσχουν ψυχικά, και που τα οποία μπαίνουν ουσιαστικά στο στόχαστρο της κυβέρνησης.
Ξεχώρισα ορισμένα σημαντικά κομμάτια από όσα είπε κατά τη γνώμη μου, όχι γιατί όλα όσα είπε δεν είναι σημαντικά, αλλά κάποια αποκαλύπτουν περισσότερο τις επιδιώξεις της κυβέρνησης σχετικά με τη ψυχική υγεία και τις δομές απεξάρτησης:
«Η πολιτική της κυβέρνησης, είναι μια πολιτική νεοφιλελευθερισμού, με διαρκείς περικοπές των κρατικών δαπανών για την υγεία και την παιδεία. Ακολουθούν πιστά το δόγμα της Θάτσερ, συρρικνώνουν το κράτος μέχρι αυτό να μη συμμετέχει πουθενά». «Τα κενά των γιατρών στο ΕΣΥ σήμερα, φτάνουν τα 20.000. Αυτό συνέβη γιατί κανείς δεν προσέλαβε καινούργιους για τις θέσεις που άδειασαν, όταν κάποιοι συνταξιοδοτήθηκαν ή παραιτήθηκαν λόγω πίεσης».
«Θα αναφέρω ένα πρόσφατο παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη. Μια αναισθησιολόγος εφημέρευε, έχοντας για 14 συνεχόμενες ώρες χειρουργεία, με αποτέλεσμα να πάθει εγκεφαλικό. Δεν αντέχουν άλλο οι άνθρωποι».
«Στην πανδημία, τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο σοβαρά, μιας και μεγάλο μέρος του προσωπικού αρρώστησε από covid, με κάποιους από αυτούς να πεθαίνουν. Ούτε τότε άλλαξε η παγιωμένη στρατηγική της κυβέρνησης, αντίθετα το μόνο της μέλημα παραμένει το πώς θα μπουν οι ιδιώτες στα δημόσια νοσοκομεία».
«Το τελευταίο που “πέρασαν”, είναι τα απογευματινά χειρουργεία. Κάθε ιδιώτης, δηλαδή, μπορεί να μπει να χειρουργήσει στο δημόσιο νοσοκομείο. Το ΕΣΥ κατέρρευσε, στην κυριολεξία».
Σε μία χώρα όπου η ψυχιατρική μεταρρύθμιση αποτελούσε ανέκαθεν και παραμένει “μαύρη τρύπα”, επιμένοντας να στηρίζεται σε παλιές όχι απλά ξεπερασμένες μεθόδους, αλλά που ισοδυναμούν με βασανιστήρια, παράλληλα και με τις συνθήκες νοσηλείας στα δημόσια ψυχιατρεία η κ. Μάτσα ήταν αποκαλυπτική:
«Υπερπληθυσμός ασθενών, υποστελέχωση και καταστολή. Οι άνθρωποι που νοσηλεύονται αντιμετωπίζονται κυρίως με ψυχοφάρμακα και μάλιστα με μεγάλες δόσεις ώστε να ελεγχθεί η συμπεριφορά τους».
«Άλλες μορφές θεραπείες, αποτελούν απλά εξαίρεση. Πολλοί ασθενείς σε μικρούς χώρους και λίγο προσωπικό έχουν σαν αποτέλεσμα οι “δύσκολοι” ασθενείς να αντιμετωπίζονται με τη βία, δηλαδή με μηχανικές καθηλώσεις».
«Τους δένουν κι αν έχουν την ατυχία να νοσηλευτούν Παρασκευή, θα μείνουν δεμένοι μέχρι τη Δευτέρα που θα έρθουν οι γιατροί. Θα μείνουν, δηλαδή, δεμένοι στο κρεβάτι τους με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ανάγκες τους. Είναι τραγική η κατάσταση, η Ελλάδα φέρει ένα σωρό καταδίκες».
«Αυτό το διάστημα, η νοσηλεία σε ψυχιατρείο θεωρείται ισοδύναμο βασανιστηρίου. Περίπου το 60% των εισαγωγών στα ψυχιατρεία, είναι αναγκαστικές – χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ίδιου του ασθενούς – με μεσολάβηση εισαγγελέα. Αυτό λέει πάρα πολλά, αν σκεφτούμε ότι στην Ευρώπη οι αναγκαστικές νοσηλείες δεν είναι πάνω από 10%».
«Στα νοσοκομεία που καταργούνται, προβλέπεται από το νομοσχέδιο ότι οι υπηρεσίες τους θα καταργηθούν ή θα συγχωνευτούν. Έτσι, το προσωπικό ή θα απολυθεί – γιατί θα περισσεύει – ή θα μετατραπεί σε έναν πληθυσμό ο οποίος θα μετακινείται για να καλύψει τα κενά, όπου αυτά υπάρχουν».
«Για τους ασθενείς δεν προβλέπεται τίποτα. Όσοι απομείνουν σε ό,τι απομείνει, θα πάνε σε ιδιωτικά κέντρα ή στον δρόμο αν δεν έχουν οι δικοί τους να πληρώσουν. Εναλλακτικά, θα μείνουν στην κόλαση, δηλαδή στις υποβαθμισμένες συνθήκες του πλεονάζοντος δυναμικού των ασθενών και των ελλείψεων σε προσωπικό».
«Καταδικάζουν την ψυχική υγεία, την κάνουν ακόμη πιο κατασταλτική και βάρβαρη. Ας σκεφτούμε επίσης τι πρόκειται να συμβεί όσον αφορά την απεξάρτηση. Εκεί δημιουργεί έναν φορέα, ΕΟΠΑΕ, όπου θα εντάσσονται όλα τα προγράμματα, δημόσια και ιδιωτικά, και ο φορέας θα είναι ιδιωτικού δικαίου».
«Το πιο εξοργιστικό, αυτό που πρέπει να μας κινητοποιήσει όλες κι όλους, είναι ότι με αυτό το νομοσχέδιο, η κυβέρνηση πολεμάει τους εξαρτημένους και όχι την εξάρτηση. Ευνοεί το ιδιωτικό κεφάλαιο δίνοντας του αυτές τις δομές, αντλώντας κέρδη από το δράμα αυτών των ανθρώπων και των οικογενειών τους». «Έχουν στόχο να υπηρετήσουν τα συμφέροντα των πολυεθνικών του φαρμάκου. Οι εξαρτημένοι χρησιμοποιούν διάφορα ψυχοφάρμακα, με αποτέλεσμα να εθίζονται και σε αυτά. Επιπλέον, στον χώρο της ψυχικής υγείας, το φάρμακο θα μετατραπεί ουσιαστικά σε αποκλειστική θεραπεία».
«Οι πολυεθνικές των φαρμάκων πιέζουν, γιατί θα πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους.».
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη εδώ
Στον τομέα της ψυχιατρικής, έχουν δοθεί επί πολλά χρόνια μεγάλοι κοινωνικοί αγώνες σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΑ για να κατοχυρωθεί η θεμελιώδης αντίληψη ότι οι ασθενείς δεν είναι άβουλα όντα, στα οποία ασκούνται άκριτα οι στρατηγικές της ιατρικής εξουσίας.
Η σημερινή κυβέρνηση, επιστρέφει στις παλαιότερες καταδικαστέες και πλήρως αποτυχημένες πρακτικές καταργώντας βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Γιατί οι ψυχικά πάσχοντες όπως κάθε άνθρωπος. είναι και φορείς δικαιωμάτων, τα οποία οφείλουν να γίνονται σεβαστά και να μην παραβιάζονται.
Η πρακτική-βασανιστήριο για παράδειγμα της καθήλωσης διαρρηγνύει το δεσμό εμπιστοσύνης μεταξύ ασθενούς και ιατρικού/ νοσηλευτικού προσωπικού, επαναφέροντας μνήμες από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ψυχιατρικής. Τότε που οι ψυχικά ασθενείς χαρακτηρίζονταν ως «Tabula Rasa» (άγραφες-κενές σελίδες).
Η μηχανική καθήλωση-όπως ονομάζεται το δέσιμο, είναι ένα παλιό εργαλείο της κατεστημένης ψυχιατρικής που εδράζεται στη λογική ότι δεν επικοινωνούμε με τον πάσχοντα, απλά τον καταστέλλουμε. Συνιστά καταστρατήγηση βασικών δικαιωμάτων. Είναι πολύ τρομακτικό για τους ανθρώπους που το έχουν περάσει. Στην πραγματικότητα χρονικοποιεί τη νόσο. Κι αν οι μηχανικές καθηλώσεις είναι η πεμπτουσία του αναχρονισμού, η ίδια η αρχιτεκτονική του συστήματος είναι θεμελιωμένη πάνω στην καταστολή.
Πριν τέσσερα χρόνια, η Εφημερίδα των Συντακτών, είχε δημοσιεύσει ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ για τα δημόσια ψυχιατρεία στην Ελλάδα. Το ρεπορτάζ προερχόταν από έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Πρόληψη των Βασανιστηρίων. Οι περιγραφές ανθρώπων που υπέστησαν τα ψυχιατρικά βασανιστήρια είναι ανατριχιαστικές όπως μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Σήμερα οι ίδιες ακριβώς συνθήκες παραμένουν ως έχουν και βαδίζουν προς το χειρότερο σε μια χώρα όπου τα πάντα υπολογίζονται βάσει το πόσο κέρδος μπορούν να αποφέρουν. Πετώντας στις χωματερές του αδιέξοδου μυαλού, ασθενείς και τοξικοεξαρτημένους που χρειάζονται πάνω από όλα ανθρωπιά και όχι ξυλοδαρμούς, χειροπέδες και χώσιμο σε υπόγεια κάνοντάς τους «αόρατους», ώστε να υποκρινόμαστε ότι δεν υπάρχουν.
Αντώνης Ζήβας