Μόνο ένας άνθρωπος στους τρεις στον κόσμο ζει σε χώρα που εγγυάται την ανεξαρτησία της έρευνας και των πανεπιστημίων, σύμφωνα με τον ετήσιο κατάλογο που δημοσιεύεται στο πλαίσιο της έκθεσης για την δημοκρατία του σουηδικού Ινστιτούτου V-Dem και εκφράζει ανησυχίες για τον περιορισμό της ακαδημαϊκής ελευθερίας στον κόσμο, κυρίως στην Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία.
Επιθέσεις κατά της ελευθερίας της έκφρασης, καταστολή και ανάμειξη στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, περιορισμοί στις ανταλλαγές ανάμεσα σε ερευνητές έως φυλακίσεις: η ακαδημαϊκή ελευθερία απειλείται σε ολόκληρο τον κόσμο, σύμφωνα με την έρευνα που συντάχθηκε από 2.300 ειδικούς βάσει δεδομένων που έχουν συγκεντρωθεί σε 179 χώρες.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στο πλαίσιο της έκθεσης για την δημοκρατία του Ινστιτούτου V-Dem, μετρά τις εξελίξεις στην ανώτατη εκπαίδευση και την έρευνα εδώ και πενήντα χρόνια, με βάση πέντε κριτήρια (ελευθερία διδασκαλίας και έρευνας, πανεπιστημιακών ανταλλαγών και ακαδημαϊκής έκφρασης, αυτονομία των πανεπιστημίων, ακαδημαϊκή ακεραιότητα).
«171 χώρες έχουν υπογράψει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα (ετέθη σε ισχύ το 1976) που τις δεσμεύει να σεβασθούν την αναγκαία ελευθερία της επιστημονικής έρευνας. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν τηρούν τις δεσμεύσεις του», δηλώνει η Κατρίν Κίντσελμπαχ, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Friedrich-Alexander της Γερμανίας, επικεφαλής της έρευνας.
Η ερευνήτρια άρχισε να ενδιαφέρεται για το θέμα το 2017, όταν η κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία ανάγκασε το Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ευρώπης(CEU) της Βουδαπέστης, το οποίο ιδρύθηκε από τον Τζορτζ Σόρος, να μεταφέρει τις δραστηριότητές του στην Βιέννη.
Ο τελευταίος κατάλογος αποκαλύπτει ότι το 2023 μόνο ένας άνθρωπος στους τρεις ζούσε σε ζώνη ακαδημαϊκής ελευθερίας, έναντι ενός στους δύο το 2006. Μόνο 25 χώρες έχουν υψηλές επιδόσεις ελευθερίας, έναντι 46 χωρών το 2006, σύμφωνα με την έρευνα που διαπιστώνει συνολική πτώση του δείκτη που δημιουργήθηκε το 2012.
Υποχώρηση των ΗΠΑ
«Σήμερα, 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 45,5% του παγκόσμιου πληθυσμού, ζουν σε 27 χώρες όπου η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι πλήρως περιορισμένη», γράφουν οι συντάκτες της έρευνας που διαπιστώνουν σοβαρή επιδείνωση σε τρεις πολυπληθείς χώρες: την Κίνα, την Ρωσία και την Ινδία.
«Από την ανάληψη της εξουσίας από τον Ναρέντρα Μόντι στην Ινδία, η ακαδημαϊκή ελευθερία περιορίσθηκε δραματικά», δηλώνει η Κατρίν Κίντσελμπαχ, επικαλούμενη το παράδειγμα της ινδής καθηγήτριας Νιτάσα Κολ, του Πανεπιστημίου του Westminster, η οποία συνελήφθη πρόσφατα στην Ινδία όταν πήγε εκεί για να δώσει δύο διαλέξεις και στάλθηκε πίσω στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η κυβέρνηση του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ρωσία και του Σι Τζινπίνγκ στην Κίνα «εμφανίζονται όλο και περισσότερο κατασταλτικές απέναντι στην ακαδημαϊκή ελευθερία, η οποία ήδη δεν βρισκόταν και σε λαμπρό επίπεδο», προσθέτει.
Η έρευνα διαπιστώνει κατά τρόπο που προκαλεί έκπληξη υποχώρηση από το 2019 των επιδόσεων των Ηνωμένων Πολιτειών. «Το αποτέλεσμα μας σόκαρε, διότι η χώρα αυτή υπήρξε επί μακρόν πανεπιστημιακή δύναμη, ακόμη και αν υπάρχουν ανισότητες ανάμεσα στις πολιτείες», λέει η Κατρίν Κίντσελμπαχ.
Η εξήγηση; «Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα, αλλά επίσης και η κοινωνία, είναι πολωμένες σε μεγάλο βαθμό. Τα πανεπιστήμια έχουν μετατραπεί σε αρένες όπου εκτίθεται αυτή η πόλωση», λέει και επιμένει στην ανάγκη «να γίνει εκεί διδασκαλία και εφαρμογή του ήρεμου διαλόγου που θα βασίζεται σε αποδείξεις και θα αφορά και τα πολύ επίμαχα θέματα».
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν υψηλές βαθμολογίες. Με την εξαίρεση της Πολωνίας και της Ουγγαρίας.